Szymon Datner Books

Wyjątkowa w tej serii wydawniczej pozycja obejmująca niepublikowane dotąd teksty z Archiwum ŻIH przechowywane w Zbiorze relacji Żydów ocalałych z Zagłady. Szymon Datner przygotował je z myślą o stworzeniu monografii dziejów ludności żydowskiej Białostocczyzny. Tematem tym – ze szczególnym uwzględnieniem losów Żydów zamieszkujących ziemię białostocką w okresie drugiej wojny światowej – zajmował się przez całe życie, jednak swojej monografii nigdy nie ukończył. Tekst w prezentowanej publikacji podajemy w przekładzie z jidysz. Pracę Datnera dopełnia obszerny esej biograficzny napisany przez jego córkę – Helenę Datner. Jak zaznacza we wstępie do książki Ewa Koźmińska-Frejlak „oboje piszą o doświadczeniu mniejszości, wypowiadają się niejednokrotnie w kontrze do tego, co większość w związku z nią myśli i czego od nich – Autorów – oczekuje. To, co mówią, nierzadko godzi w prawdy powszechnie przyjmowane za pewnik”.

Książka Szymona Datnera Walka i zagłada białostockiego ghetta została ogłoszona drukiem w 1946 r. nakładem Wojewódzkiej Żydowskiej Komisji Historycznej w Białymstoku. Była to pierwsza publikacja tego oddziału Komisji, przez wiele lat zresztą jedna z nielicznych książek – nie tylko w Polsce – o getcie białostockim.Spisana przez Datnera relacja łączy w sobie cechy świadectwa i próbę historycznej rekonstrukcji faktów (problem ten dokładnie analizuje Katrin Stoll w zamieszczonym w tym tomie tekście). To książka mocna, opowiadająca o świecie, który dziś trudno sobie wyobrazić, choć tak przecież nieodległym. Stawiająca niewygodne pytania. Niedopuszczająca lektury obojętnej. O sile przekazu Walki i zagłady przesądza nie tylko nasączony emocjami język, ostrość wypowiadanych przez autora sądów i bezkompromisowość ferowanych przez niego ocen, ale także świadomość, że opowiada on o doświadczeniach własnych, jego zamordowanej rodziny i społeczności, których – do końca swego życia – nie przestał być częścią. (Ewa Koźmińska-Frejlak)Książka ukazała się w ramach serii „WYDANIE KRYTYCZNE PRAC CENTRALNEJ ŻYDOWSKIEJ KOMISJI HISTORYCZNEJ”.