Stanisław Kryciński Books

Pierwsza część opowieści o Pog�rzu Przemyskim odsłania tajemnice doliny Wiaru od Arłamowa, przez Kalwarię Pacławską, Sierakośce po Stanisławczyk.Opisuje miejsce szczeg�lne, tu Karpaty spotykają się z wielką niziną ciągnąca się na wsch�d, aż ku azjatyckim stepom. To teren z licznymi pozostałościami po grodach, zamkach i dworach, gdzie po dawnych wsiach i ich mieszkańcach pozostały tylko dzikie sady, cmentarze i ruiny cerkwi. To właśnie tutaj posadowiła się najstarsza w Polsce gotycka cerkiew murowana w Posadzie Rybotyckiej, kt�rej wnętrza zdobią bizantyjskie polichromie. To także wspaniała przyroda i Las Turnica, z najbardziej zbliżonym do naturalnego drzewostanem w naszych Karpatach, a także spok�j jakie człowiek nie zazna nigdzie indziej. Kocham Pog�rze Przemyskie! Nie jest to miłość łatwa ? przypomina uczucie do schizofrenika. Niby jedna osoba, a w dw�ch odsłonach. Dotyczy to przede wszystkim konfliktu polsko-ukraińskiego, na kt�ry obie strony mają zupełnie inne spojrzenie. Ale to rozdwojenie sięga r�wnież czas�w dawniejszych. Często jest to nawet rozdzielenie na wiele r�wnoległych i nieprzystających do siebie wątk�w, dotyczących r�żnych aspekt�w historii.Fragment wstępu

Opisana tu część Bieszczadów wciśnięta jest pomiędzy pasmo graniczne a dolinę Sanu – od jego źródeł aż po Rajskie. Podczas przymusowych wysiedleń ludności ukraińskiej do USRR prowadzonych w latach 1945–1946 deportowano niewiele ponad połowę tutejszej populacji. Ludzie skutecznie kryli się w lasach i uciekali na słowacką stronę. Ówczesną granicę państwową ze Związkiem Sowieckim stanowił San, dlatego dotarcie w te tereny możliwe było jedynie od strony Wołkowyi i Cisnej i to wąskimi drogami marnej jakości. Wysiedlenia utrudniała też ukraińska partyzantka, atakująca oddziały wojskowe, które miały je przeprowadzić. W konsekwencji skierowano tu znacznie większe siły Wojska Polskiego, które latem 1947 r., w ramach akcji „Wisła”, wywiozło pozostałych mieszkańców na tzw. Ziemie Odzyskane. Oddziały UPA zostały rozbite lub zmuszone do opuszczenia tego terenu. Nikt tu nie pozostał, a większość zabudowy została spalona lub rozebrana. Dopiero kilkanaście lat po tych wydarzeniach, wraz z nowymi osadnikami zaczęło wracać tu życie. Te puste przestrzenie zawłaszczone przez bujną przyrodę są atrakcją dla turystów. Bowiem to w bieszczadzkich dolinach pozostały wyraźne ślady wsi istniejących tu co najmniej od XVI w. Można je podziwiać wędrując przez Hulskie, Krywe i Tworylne. W tym ostatnim zobaczymy imponujące pozostałości dworskiej zabudowy, ruiny niemieckiej strażnicy i dwa cmentarze. Doskonale zachowane ślady dawnej wsi czekają na nas w Berehach Górnych, a tamtejszy cmentarz zdobi niepowtarzalny nagrobek Hrycia Buchwaka. Na wyobraźnię działają także odkryte spod warstwy roślinności pozostałości wsi Jaworzec, Łuh i Zawój. Zapraszamy zatem do wędrówki po tym terenie – nie tylko utartymi szlakami, ale również zapomnianymi dolinami, nieraz zupełnie pozbawionymi ścieżek.

POGÓRZE PRZEMYSKIE rozsiadłe u stóp Bieszczadów, między Sanokiem a Przemyślem nieodkryte, tajemnicze i dotknięte bolesną historią. Ta malownicza, pograniczna i wielokulturowa dolina Sanu ma przebogate dzieje oraz liczne ich pozostałości, jak choćby szesnastowieczne ruiny obronnego zamku w Dąbrówce Starzeńskiej. Ozdobą tej krainy są wiekowe drewniane cerkwie, a wśród nich te najstarsze w Uluczu i Piątkowej, swoiste perły architektury sakralnej. Pod koniec XIX stulecia rodzące się nacjonalizmy polski i ukraiński uznały San na tym terenie za granicę etniczną. To rozgraniczenie przyniosło tragiczne skutki w latach 19441947. Przywołać tu wystarczy mordy na Ukraińcach w Pawłokomie, Bachowie, Brzusce, Sufczynie, mord na Polakach w Borownicy i Dylągowej, czy słynną trzykrotną obronę Birczy. Te wydarzenia do dziś wywołują kontrowersje, wielu zapomina, że ofiary były po obu stronach, w tym również cywile, kobiety i dzieci, wciągnięci w machinę przemocy i strachu przez ścierających się trzech silnych przeciwników: partyzantkę poakowską, oddziały UPA oraz tzw. Ludowe Wojsko Polskie wspierane przez MO i NKWD. STANISŁAW KRYCIŃSKI (ur. w 1954 r.) z wykształcenia inż. chemik, z zamiłowania historyk i krajoznawca. Uwielbia zwiedzać wszelkie zakątki Polski i krajów ościennych, jednak najbardziej ukochał Pogórze Przemyskie, choć jak sam mówi: nie jest to miłość łatwa. Autor licznych publikacji dotyczących uroków południowo-wschodniego pogranicza.

Łemkowszczyzna po obu stronach Karpat to pr�ba przedstawienia historii tego fragmentu Europy, począwszy od czas�w jego zasiedlania po połowę XIX w. To historyczno-kulturowa wędr�wka, w kt�rej przeczytamy o początkach tutejszego osadnictwa i teoriach z nim związanych, wędrujących figurach Matki Bożej, beskidzkim zb�jnictwie, jak r�wnież o konfederacji barskiej, kt�ra czczona przez Polak�w, zupełnie inaczej jawiła się Łemkom. Mało znanym, opisanym w książce, epizodem jest udział Rusin�w Karpackich w powstaniach kuruc�w ? zbrojnych oddział�w powstańczych walczących od 1671 do 1711 r. przeciw panowaniu Habsburg�w. Sporo miejsca poświęcono tu prawie stuletnim zmaganiom między prawosławiem panującym od początku lokacji wsi, a grekokatolicyzmem wprowadzonym postanowieniem unii brzeskiej w 1596 r. Obszernie opisano tu także wspaniałe łemkowskie ikony i architekturę łemkowskich cerkwi, nierozerwalnie związanych z kulturą Łemk�w i krajobrazem g�r przez nich zamieszkiwanych.Stanisław Kryciński ? (ur. w 1954 r.) z wykształcenia inż. chemik, z zamiłowania ? historyk i krajoznawca. Uwielbia zwiedzać wszelkie zakątki Polski i kraj�w ościennych ? a najbardziej te mało uczęszczane. Szczeg�lnie fascynuje go południowo-wschodnia Polska, kt�rej uroki od dziesiątek lat niestrudzenie opisuje za pomocą pi�ra i obiektywu. Autor licznych opracowań, m.in.: Cerkwie drewniane w Karpatach (1979), Nadsanie. Część 1: Gmina Czarna (1986), Pog�rze Przemyskie, (1992, 2014), Bieszczady. Słownik historyczno-krajoznawczy. Część 1: Gmina Lutowiska (1995), oraz Część 2: gmina Cisna (1996 i 2007), Przemyśl i Pog�rze Przemyskie (1997, 2007), Cerkwie w Bieszczadach (1995 i 2005), Przedwojenna architektura żydowska. Najpiękniejsze fotografie (2014). Nakładem Libry PL ukazały się do tej pory: Bieszczady. Tam, gdzie oczy poniosą (2013), Bieszczady. Tam, gdzie diabły, hucuły, ukraińce (2013) oraz Bieszczady. Od Komańczy do Wołosatego (2014).

Nowe i uzupełnione wydanie II tomu bestsellerowych opowieści Stanisława Krycińskiego o Łemkowszczyźnie Książka obejmuje sto lat dziejów Łemków żyjących na północnych stokach Karpat i ich sąsiadów Rusnaków, zamieszkujących południowy skłon tych gór. Opisano tu okres od lat 30. XIX w., po lato 1939 r. Opowiedziane tu zostały narodziny łemkowskiej świadomości i literatury, działania podczas Wielkiej Wojny na terenie Beskidu Niskiego i prześladowania jakie dotknęły Łemków w obozie internowania Thalerhof. Kolejne rozdziały opisują cmentarze wojenne tak charakterystyczne dla tej krainy, powrót do prawosławia, działaczy i literatów okresu międzywojennego, powstanie Apostolskiej Administracji Łemkowszczyzny, a w końcu życie na łemkowskiej wsi w latach międzywojennych i łemkowskie rzemiosło z kamieniarstwem na czele.

Trzecia i ostatnia część opowieści o Łemkowszczyźnie, będącą kontynuacją książek Łemkowszczyzna po obu stronach Karpat i Łemkowszczyzna. Czas wojny i pokoju. Opisano tu najdramatyczniejszy okres jej historii, który zaważył na łemkowskim być, albo nie być. Kampania wrześniowa 1939 r. i operacja dukielsko-preszowska były tylko przerażającą uwerturą do wydarzeń mających nastąpić w latach 19451947, a więc przymusowych wysiedleń na Ukrainę sowiecką i akcji Wisła, podczas której niemal wszystkich Łemków wywieziono na tzw. Ziemie Odzyskane, przypinając im etykietkę ukraińskich bandytów. Czasy PRL-u to okres inwigilacji, życia w strachu i niemożności działalności społecznej czy politycznej. Dopiero po 1990 r. zaczęły powstawać łemkowskie organizacje podtrzymujące odrębność tej mniejszości etnicznej, a można również powiedzieć, że narodu.

Książka jest historyczno-kulturową wędr�wką po Bieszczadach od Komańczy, przez masyw Chryszczatej, Otryt do Wołosatego. Przedstawia dzieje osadnictwa nad Osławą, losy Galicyjskiej Cesarsko-Kr�lewskiej Kolei Żelaznej, kt�rą to podr�żował dzielny wojak Szwejk, a także działania wojenne w okolicach Przełęczy Łupkowskiej w 1939 r. Przywraca pamięci bieszczadzkie losy Wincentego Pola, Kazimierza J�zefa Turowskiego i Jana Kantego Podoleckiego trzech dziewiętnastowiecznych patriot�w polskich związanych z Bieszczadami. Przeczytamy w niej o guru polskich zegarmistrz�w, thonetach z Kalnicy, Giedroyciach z Żubraczego, nadosławskich Łemkach i Bojkach z Wołosatego,a w końcu o tw�rcy 'Biesa i Czad�w' legendarnym Marianie Hessie. Jest tu także mowa o końcowym akordzie bieszczadzkiej działalności UPA, kiedy to kompania Hromenki po przebiciu się przez obławę, ruszyła w udany, rajd przez Czechosłowację, by osiągnąć amerykańską strefę okupacyjną w Niemczech. Dla tego wszystkiego tłem są oczywiście wspaniałe g�ry i tajemnicze doliny pełne pamiątek po ich dawnych mieszkańcach. Pamięć o nich zawiera się też w dawnych nazwach, o kt�rych sporo w tej publikacji.

Trzecia i ostatnia część opowieści o Łemkowszczyźnie, będącą kontynuacją książek Łemkowszczyzna po obu stronach Karpat i Łemkowszczyzna. Czas wojny i pokoju. Opisano tu najdramatyczniejszy okres jej historii, kt�ry zaważył na łemkowskim ?być, albo nie być?. Kampania wrześniowa 1939 r. i operacja dukielsko-preszowska były tylko przerażającą uwerturą do wydarzeń mających nastąpić w latach 1945?1947, a więc przymusowych wysiedleń na Ukrainę sowiecką i akcji ?Wisła?, podczas kt�rej niemal wszystkich Łemk�w wywieziono na tzw. Ziemie Odzyskane, przypinając im etykietkę ?ukraińskich bandyt�w?. Czasy PRL-u to okres inwigilacji, życia w strachu i niemożności działalności społecznej czy politycznej. Dopiero po 1990 r. zaczęły powstawać łemkowskie organizacje podtrzymujące odrębność tej mniejszości etnicznej, a można r�wnież powiedzieć, że narodu.Umieszczone na okładce zdjęcie, łemkowskiego pogrzebu z czas�w II wojny światowej, ma głęboko symboliczną wymowę. Wydarzenia lat 1944?1989 wskazywały na to, że Łemkowszczyznę czeka nieuchronna zagłada.Po 1990 r. rozpoczął się jednak renesans łemkowskiej świadomości i choć tych kt�rzy mienią się Łemkami jest tak niewielu, to jednak coraz żywsza jest nadzieja, że fenomen Łemkowszczyzny nie zostanie utracony, lecz żyć będzie jeszcze długie lata.

Książka ta jest drugą częścią opowieści o Łemkowszczyźnie, kontynuacją wydanej przed dwoma laty Łemkowszczyzny po obu stronach Karpat. Obejmuje sto lat dziej�w Łemk�w żyjących na p�łnocnych stokach Karpat i ich sąsiad�w Rusnak�w, zamieszkujących południowy skłon tych g�r. Opisano tu okres od lat 30. XIX w., po lato 1939 r. Opowiedziane tu zostały narodziny łemkowskiej świadomości i literatury, działania podczas Wielkiej Wojny na terenie Beskidu Niskiego i prześladowania, jakie dotknęły Łemk�w w obozie internowania Thalerhof. Kolejne rozdziały opisują cmentarze wojenne tak charakterystyczne dla tej krainy, powr�t do prawosławia, działaczy i literat�w okresu międzywojennego, powstanie Apostolskiej Administracji Łemkowszczyzny, a w końcu życie na łemkowskiej wsi w latach międzywojennych i łemkowskie rzemiosło z kamieniarstwem na czele.

Tam gdzie oczy poniosą, Bieszczady. Od Komańczy do Wołosatego, Łemkowszczyzna po obu stronach Karpat, Łemkowszczyzna. Czas wojny i pokoju, Łemkowszczyzna nieutracona, Pogórze Przemyskie. Tajemnice doliny Wiaru oraz P ogórze Przemyskie. W krwawym zakolu Sanu. Obecnie przygotowuje kolejną książkę o Bieszczadach, a także publikację o karpackich cerkwiach. Karierę turysty górskiego rozpoczął obozem wędrownym w Bieszczadach latem 1974 r. Początkowo interesowały go wyłącznie szczyty, więc wchodził na nie przez kilka lat najwyższy, który zdobył to Alam Kuh w Iranie (4850 m) aż, z czasem, dostrzegł niezrównany urok dolin pełnych pamiątek po dawnych ich mieszkańcach. Chodząc tak dolinami zauważył, że nie ma takiej góry, której nie dałoby się obejść. Odkrywszy tę genialną zasadę, do dziś dnia kieruje się nią podczas górskich wędrówek.