Edward Kołodziej Books

Konferencja posłów RP akredytowanych w państwach Europy Środkowej i Bałkanów, odbyta w dniach 7-10 marca 1932 r., stanowiła ewenement w dziejach ówczesnej polskiej dyplomacji - jednoczesne zaproszenie grupy posłów do Warszawy sugerowało międzynarodowej opinii publicznej poważne zmiany w polityce zagranicznej Polski. Ostatecznie Józef Piłsudski zdecydował (w pół roku później), aby ministra spraw zagranicznych Augusta Zaleskiego zastąpił Józef Beck, poprzednio jego adiutant i bliski współpracownik. Nastąpiło też osłabienie współpracy z Czechosłowacją, a na kierunku południowym jedynym sojusznikiem Polski pozostała Rumunia. Publikowane w książce tajne materiały (w postaci maszynopisów powielanych) zachowane w Archiwum Akt Nowych, w zespole akt Poselstwa RP w Belgradzie (sygn. 142) nie zawierają wszystkich referatów przygotowanych przez posłów na konferencję. Przedstawienie obszernego referatu posła Adama Tarnowskiego na temat sytuacji Bułgarii zajęło zbyt dużo czasu, więc organizatorzy obrad postanowili, że następne referaty posłów nie będą odczytywane, a tylko referowane; w rezultacie teksty te nie trafiły do zbioru akt konferencji. Jednocześnie protokoły z dyskusji nie zostały odpowiednio przygotowane i przez to są nieco chaotyczne. Natomiast wygłoszone przez wysokich urzędników MSZ referaty, dotyczące głównie metod pracy poselstw i planów rozszerzenia działalności gospodarczej Polski, napisane dobrym językiem, są w komplecie.

Od jesieni 1921 r. Sekretariat Departamentu Dyplomatycznego Polskiego MSZ rozpoczął wydawanie ściśle tajnego tygodniowego biuletynu Sytuacja Międzynarodowa. Biuletyn wysyłano do poszczególnych komórek w centrali MSZ, do wszystkich placówek dyplomatycznych RP i niektórych konsulatów oraz do Prezydium Rady Ministrów. Tematyka tego biuletynu obejmowała m.in. położenie wewnętrzne i politykę zagraniczną poszczególnych państw, informacje o międzynarodowych konferencjach, konwencjach itp. Jednocześnie Sekretariat rozpoczął wydawanie drugiego tajnego tygodniowego biuletynu (dla tych samych odbiorców) pt. biuletyn Informacyjny Polska a Zagranica. Tutaj jednak głównym tematem była polityka zagraniczna Polski. Ze względu na konieczność zachowania tajemnicy wydano polecenie komisyjnego niszczenia wykorzystanych numerów. Na szczęście dla badaczy część tych dokumentów zachowała się i można je teraz ujawnić.

Po I wojnie światowej zwycięska ententa nałożyła na państwa centralne ogromne reparacje, których nie można było w całości wyegzekwować, żądała też od nowo powstałych państw spłaty części zadłużenia Niemiec, Austro-Węgier i Rosji. Stany Zjednoczone postanowiły zaś w 1924 r. zainwestować swe kapitały w gospodarkę niemiecką – licząc na to, że plan Dawesa może być dla finansów USA dobrym rozwiązaniem. Jednocześnie inne państwa, w tym Polska, uzyskały wiele kredytów od banków amerykańskich, a administracja USA z obawy przed konkurencją gospodarczą krajów europejskich utrzymywała wysokie cła na importowane towary z Europy i jednocześnie żądała regularnej spłaty udzielonych pożyczek.Wielki kryzys gospodarczy z lat 1929–1933 był w znacznym stopniu rezultatem nierozwiązania problemów politycznych i finansowych spowodowanych przez I wojnę światową. Jego ofiarą padła zarówno zadłużona w bankach amerykańskich Europa, jak i USA mające nadmiar kapitałów i nadprodukcję towarów. Kryzys spowodował również ogromny wzrost sił nacjonalistycznych w Niemczech, co doprowadziło do faktycznego zlikwidowania spłat reparacji niemieckich i przez to ułatwiło Hitlerowi zdobycie władzy.Edward Kołodziej (ur. 1940) – historyk i archiwista. Absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Wieloletni pracownik Archiwum Akt Nowych w Warszawie. W latach 1999–2010 wykładowca w Instytucie Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, gdzie uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Jego zainteresowania badawcze obejmują głównie archiwistykę oraz historię okresu międzywojennego (zwłaszcza zagadnienia ruchu zawodowego, migracji ludności, dziejów Polonii, działalności polskiej służby dyplomatycznej i konsularnej oraz historię gospodarczą). Autor i redaktor naukowy ponad 250 publikacji naukowych.

W wyniku działań wojennych prowadzonych w latach 1914–1915 na terenie Królestwa Polskiego i Galicji przemysł i rolnictwo poniosły znaczne straty. W 1915 roku wywieziono do Rosji wyposażenie wielu zakładów przemysłowych. Ewakuujące się oddziały rosyjskie niszczyły drogi i infrastrukturę kolejową. Wcześniej, w październiku 1914 roku, duże zniszczenia w Królestwie spowodowały wycofujące się z guberni zachodnich wojska niemieckie. Dobrowolna i przymusowa ewakuacja ludności cywilnej do Rosji objęła ok. 1 mln osób. Spośród 1,1 mln oficerów i żołnierzy zmobilizowanych na terenie Królestwa Polskiego do wojska carskiego większość także znalazła się w Rosji. Zniszczenia w pierwszym roku wojny i wojenna gospodarka państw centralnych w Królestwie Polskim spowodowały, że w 1918 roku odłogiem leżało 4,5 mln ha ziemi uprawnej, a straty żywego inwentarza sięgały od 37 do 60%. Straty przemysłu polskiego tylko w 4% wynikały z działań wojennych; ogromną ich większość spowodowały działania wojskowych i cywilnych administracji: niemieckiej – 56%, austro- węgierskiej – 22% i rosyjskiej – 18%. W związku z setną rocznicą Wielkiej Wojny (1914–1918) zainteresowanie badaczy jej dziejami przeżywa renesans. W Europie i świecie ukazuje się wiele opracowań, monografii i artykułów, głównie dotyczących kwestii wojskowych i politycznych I wojny światowej. Historycy pomijają natomiast zagadnienia natury gospodarczej. Podobnie jest w Polsce. Brak zainteresowania problematyką ekonomiczną nasi historycy tłumaczyli niedostateczną ilością źródeł, głównie archiwaliów, zniszczonych podczas pierwszej i drugiej wojny światowej. Autor recenzowanej książki udowodnił jednak, że wiele źródeł na tematy gospodarcze czasów Wielkiej Wojny zachowało się, chociaż ich odnalezienie wymagało dużego nakładu pracy. Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Janusza Szczepańskiego Edward Kołodziej (ur. 1940) – historyk i archiwista, absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, wieloletni pracownik Archiwum Akt Nowych w Warszawie. W latach 1999–2010 wykładowca w Instytucie Historii Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej w Lublinie, gdzie uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Jego zainteresowania badawcze obejmują głównie historię okresu międzywojennego, zwłaszcza zagadnienia ruchu zawodowego, migracji ludności, dziejów Polonii, działalności polskiej służby dyplomatycznej i konsularnej oraz historię gospodarczą. Autor i redaktor naukowy ponad 250 publikacji naukowych. W 2017 roku w Wydawnictwie Naukowym Scholar ukazała się jego książka Polska i inne państwa wobec problemów reparacji i długów zagranicznych w latach 1918–1939.