Powiastki filozoficzne

More about the book

Jeżeli Balzac nazwał sw�j olbrzymi cykl powieściowy Komedią ludzką, to temu mniejszemu cyklowi powiastek Woltera można by snadnie nadać miano Teatru marionetek. Życie wewnętrzne wszystkich występujących w nim figur sprowadzone jest rozmyślnie do kilku automatycznych poruszeń, niemal tik�w; mechanizm sznureczk�w, kt�re nimi poruszają, jest dziecinnie prosty, a spoza maleńkiej scenki wychyla się bez ceremonii ironicznie uśmiechnięta twarz wp�ł rozbawionego, wp�ł zgorzkniałego starca pociągającego kolejno te nitki. Takiej właśnie, a nie innej metody wymagał snadź przeważający tutaj ? jak w całym dziele XVIII wieku ? dydaktyzm Woltera; pisarzowi nie tyle tu chodzi o malowanie życia w jego bogactwie i r�żnorodności kształt�w, ile o zestawienie szeregu fakt�w, drobnych i celowo wyłuskanych z wszelkiej obsłonki, w ten spos�b, aby z nich wynikało jasno, nawet dla najbardziej uprzedzonych i ślepych, do jakiego stopnia ludzkością rządzą niedorzeczność, szaleństwo i przesąd (przesąd: oto hasło dnia!). Wolter nie jest zbyt oryginalnym myślicielem; większość myśli jego to obiegowa moneta tzw. encyklopedyst�w; ale celuje on, jak nikt inny, w sztuce ładowania pojęć ?łopatą do głowy?, i to do gł�w najtwardszych zazwyczaj, bo koronowanych.