Leszek Kopciuch Books

Aksjologiczny pluralizm jest kluczowy. Akceptując tezę, że jest wiele różnych wartości - różnych co do treści, dziedziny, rangi, czasu i mocy obowiązywania - można zrozumieć wielość typologicznie różnych odmian kreatywności; choć są one swoiste i odrębne, to przecież są równocześnie zasadnym przykładem kreatywności: nie ma znaczenia, czy mówimy o genialnym i wyszukanym pomyśle artystycznym, który rewolucjonizuje poezję i poetyckie środki artystyczne, czy też o przyziemnym pomyśle technicznym, który oddziałuje tylko w ten sposób, że efektywnie usprawnia zbiór truskawek. Przyjmując wielość wartości, można też zrozumieć wielość różnych historycznie form kreatywności, co staje się szczególnie potrzebne, gdy chce się zrozumieć zasadniczą przemianę, która charakteryzuje współczesne podejście do kwestii ludzkiej natury i możliwe przypisanie jej otwartego i dynamicznego charakteru.

Leszek Kopciuch Celem rozważań zawartych w książce ma być uzupełnienie istniejących już analiz dotyczących filozofii Nicolaia Hartmanna. Struktura badań jest uporządkowana w czterech rozdziałach. Pierwszy ma charakter terminologicznego i merytorycznego wprowadzenia do Hartmanowskiego rozumienia ontologii, metafizyki i filozofii dziejów. Drugi traktuje o nośniku dziejów - duchu obiektywnym. Rozdział trzeci to badania nad strukturą historycznego procesu. Wreszcie rozdział czwarty podejmuje pytanie o rolę, jaką w dziejach spełnia człowiek.

Przez długi czas, gdy w Polsce pisano o filozofii Nicolaia Hartmanna, rozpoczynano zwykle od stwierdzenia, że jego filozofia nie uzyskała dotąd należnego jej przebadania i opracowania. Sytuacja się zmieniła, bowiem ostatnie dziesięciolecia przyniosły wiele ważnych, ogólnych i szczegółowych opracowań podejmowanych w niej zagadnień. Do ich grona pretenduje także zbiór tekstów, które Czytelnik znajdzie w tej książce. Poszczególne rozdziały napisali autorzy, którzy z jednej strony zajmują się różnymi aspektami dorobku Hartmanna, z drugiej zaś w swym stosunku do jego filozofii oraz w jej ocenach przyjmują różne postawy, dostrzegając w niej więcej lub mniej idei wartych kontynuacji czy - wręcz przeciwnie - wartych zarzucenia. Wielogłos autorów nie zawsze jest więc zgodny. Ze wszystkich jednak tekstów, również tych krytycznych, wyłania się różnorodność i teoretyczne bogactwo koncepcji pozostawionych przez Hartmanna.

Nowość perspektywy rozwijanej w tej książce tkwi w sposobie interpretacji modelu praktycznego, teoretycznego i teoretyczno-praktycznego. Oryginalny jest również pomysł, by zamiast podziału na model optymistyczny i pesymistyczny (najczęściej utożsamianego z podziałem na stanowiska uznające postęp historyczny oraz stanowiska, które go kwestionują) posługiwać się bardziej efektywnym podziałem na stanowiska optymistyczne i antyoptymistyczne. Nowy jest także sposób klasyfikacji poszczególnych koncepcji w ramach stanowisk modelowych. Już z tego widać, że cały ciężar rozważań spoczywa na szczegółowych i systematycznych analizach głównych problemów i stanowisk w filozofii dziejów.

Teksty zawarte w tej książce poruszają kwestię kryzysu ujętą z różnych stron i w wielu kontekstach. W rozdziałach 'Wielość kryzysów i wielość wartości' oraz 'Kryzys a 'dehumanizacja' wykorzystuję obszerne fragmenty opublikowanych już wcześniej artykułów. Pierwszy z nich to tekst 'Idea kryzysu w filozofii dziejów', drugi to opracowanie zatytułowane 'Idea dehumanizacji w XX-wiecznych koncepcjach kryzysu kultury'. Wykorzystane fragmenty obu tekstów zostały jednak w książce uzupełnione i znacząco poszerzone. Czytelnik znający problematykę analizowaną w 'Szkicach systematycznych z filozofii dziejów' zauważy też zapewne, że w niniejszym opracowaniu podejmuję ponownie tematy, przywołuję niektórych autorów i koncepcje, o których traktowałem już w poprzedniej książce. Ale również w tym przypadku dzieje się to w kontekście innego głównego problemu, który sprawia, że znajdują one nieco inne oświetlenie. Z Wprowadzenia

Pytanie o wolnosc mozna stawiac na roznym gruncie przy roznych zalozeniach w roznych aksjologiach i etykach obiektywistycznych subiektywistycznych relacjonistycznych absolutystycznych relatywistycznych Przy czym pytanie to dotyczy przede wszystkim relacji miedzy osoba a wartosciami moralnymi