Ein erschütterndes Zeitdokument Im Ghetto von Lodz schreibt die damals 14-jährige Rywka Lipszyc ein Tagebuch. Während ihre Familie und die Welt um sie herum auseinanderbrechen – die Eltern sterben an Hunger und Auszehrung, Bruder und Schwester werden deportiert –, versucht Rywka ihrem Leben einen Sinn zu geben. Sie ist ein gläubiges junges Mädchen, im Schreiben sucht sie vor allem Trost und Rettung. Neugierig und wach blickt sie in die Welt; ihre Tagebucheinträge zeigen einen unverstellten Blick nicht nur auf das tägliche Leben und Überleben im Ghetto, sondern schildern zugleich das Ringen ums Erwachsenwerden in einem von Entbehrungen und Unterdrückung beherrschten Umfeld. Von Oktober 1943 bis April 1944 notiert Rywka Neuigkeiten, Empfindungen, Träume und Gefühle – ein berührendes Dokument. Das Tagebuch von Rywka Lipszyc wurde im Frühjahr 1945 bei der Befreiung des Konzentrationslagers Auschwitz entdeckt, verschwand dann aber im Nachlass einer russischen Ärztin. Wie durch ein Wunder wurde es 1995 wiederentdeckt und 2014 in den USA erstmals veröffentlicht. »Ich weiß nicht, wie es weitergehen soll. Ach, es ist so schwer … In meiner Fantasie sehe ich verschiedene Bilder, verschiedene, und selbst wenn ein gutes darunter ist, in dem ich etwas Trost finde, dann finde ich erst recht keinen Platz für mich. Ich bin so erschöpft …«
Wiosną 1945 r. w ruinach III krematorium w KL Auschwitz‑Birkenau znaleziono
zniszczony, gęsto zapisany szkolny zeszyt. Okazało się, że był to dziennik
prowadzony w łódzkim getcie przez czternastoletnią Rywkę Lipszyc. Opublikowano
go dopiero po wielu latach, w roku 2014 - w angielskim przekładzie. Teraz
ukazuje się w języku oryginału, opracowany naukowo i opatrzony wstępem przez
Ewę Wiatr. Partnerem edycji jest Muzeum Historii Żydów Polskich
POLIN.„Dziennik Rywki Lipszyc ma z pozoru charakter klasycznego dziewczęcego
dziennika okresu dojrzewania – wrażliwa autorka zapisuje w nim swoje marzenia,
pragnienia, lęki, tęsknoty. Analizuje własne emocje, notuje wiersze i intymne
wynurzenia. Nie jest to jednak zwykły dziennik, gdyż rzeczywistość, w której
jest pisany, jest zupełnie niezwykła, aczkolwiek do pewnego stopnia przez
Rywkę oswojona. Niemal normalne wydaje się codzienne życie w getcie, a nawet
głód. Rzeczywistość getta – w pewnym sensie oczywista – jest tłem doznań
osobistych. Przebija się na karty dziennika w sposób nieoczywisty (przydziały
żywności, kolejki, praca w resorcie wygląd ulicy), ale już nie zaskakuje, nie
dziwi – jest elementem świata, w którym żyje Rywka. (…) Na tle gettowej
codzienności uderza siła życia autorki, jej potrzeba nauki, marzenia o
doskonaleniu siebie, rozwijaniu własnych talentów, poszukiwanie wzorców i
ideałów. (…) Niezwykłość dziennika wyraża się także w tym, że pisany jest po
polsku przez osobę głęboko religijną, której niezachwiana wiara nie załamuje
się w obliczu śmierci rodziców i rodzeństwa ani doświadczenia życia w getcie.
Przeciwnie – wiara jest źródłem żydowskiej tożsamości Rywki, a jej świadomość
religijna, przywiązanie do tradycji, życie w rytmie świąt stanowią ważny
wątek, mocno w dzienniku obecny”.Z recenzji prof. Barbary Engelking„Diariusze
i pamiętniki z okresu Holokaustu, przynależąc do literatury dokumentu
osobistego, tym różnią się od innych tekstów z tej grupy (wspomnień), iż same
stanowią cząstkę tamtych wydarzeń. Jako uzupełniane na bieżąco świadectwa
codziennej prawdy prezentują zmieniającą się i coraz bardziej traumatyczną
rzeczywistość. (…) Wyjątkową spostrzegawczością, dojrzałością, a także
przenikliwością w opisie grozy Holokaustu wyróżniają się teksty dzieci i
młodzieży. Listę świadectw tamtych czasów sporządzonych przez pośpiesznie
dorastających członków żydowskiej społeczności otwiera pamiętnik Anny Frank.
Wojnę przetrwały także zapiski młodych świadków Zagłady z innych miejsc, m.in.
ziem polskich. Mary Berg opisywała egzystencję w getcie warszawskim, Renia
Knoll trudne lata w getcie krakowskim, a Rutka Laskier przedstawiła historię
getta będzińskiego. Codzienność panującą w getcie łódzkim, widzianą oczami
nastolatka, opisał Lolek Lubiński. Dziennik Rywki, który Czytelnik trzyma w
ręku, uzupełnia ten obraz, prezentując bieg życia w tym samym getcie z
perspektywy dorastającej dziewczyny”.Z recenzji dr Anny Jakimyszyn-Gadochy
